معرفی و تحلیل سفال های دوران اسلامی محوطه ی زینوآباد-بهار، همدان

دشت همدان-بهار واقع در کرانه های شمالی کوه الوند در استان همدان با داشتن شرایط مناسب زیستی، از جمله؛ خاک حاصلخیز، مجموعه ای از رودخانه های دائمی و فصلی و موقعیت ارتباطی و تجاری به عنوان یکی از مهم ترین کانون های جوامع انسانی در دوره های مختلف تاریخی در غرب ایران شناخته می شده است. محوطه ی نویافته ی «زینوآباد» با وسعتی بیش از 6 هکتار، بعد از محوطه ی هگمتانه، بزرگترین محوطه ی دوره ی اسلامی این دشت محسوب می شود که طی بررسی محوطه های اسلامی این دشت در طول تابستان سال 1394 توسط نگارندگان مورد شناسایی قرار گرفت. در این بررسی از یک سو به دلیل تنوع و فراوانی گونه های شاخص سفال اسلامی محوطه ی زینوآباد و از سوی دیگر به منظور معرفی سفالینه های اسلامی منطقه، این محوطه به صورت جداگانه و با روش بررسی سیستماتیک و با رویکردی جدید مورد مطالعه قرار گرفت. هدف اصلی در این مقاله معرفی گونه های سفال های اسلامی منطقه ی همدان با تکیه بر مطالعات سفالینه های محوطه ی زینوآباد است؛ علاوه بر این، در این مقاله سعی شده است به پرسش هایی از قبیل؛ انواع سبک های تزیینی سفالینه های اسلامی محوطه زینوآباد کدامند؟ و یافته های سفالی دوران اسلامی این محوطه مربوط به چه قرونی هستند؟، پاسخ داده شود. با مطالعات صورت گرفته مشخص گردید که ظروف بدون لعاب ساده، بدون لعاب با نقوش کنده شانه ای، ظروف منقوش با پوشش گلی از انواع معروف به ظروف نیشابور و ظروف شامپلیو یا شانلوه از سفالینه های قرون نخستین این محوطه می باشند. ظروف بدون لعاب با نقوش قالبی، لعاب دار ساده ی تک رنگ، ظروف معروف به قلم ‎مشکی، سبک سیلوتو، سفالینه های سبک سلطان آباد و سفالینه های منقوش روی لعاب از نوع زرین فام نیز از تکنیک های رایج سفالگری قرون میانه ی این محوطه محسوب می شوند. همچنین بیشترین حجم سفالینه های اسلامی مربوط به قرون میانه و به ویژه دوره ی ایلخانی است که سبک های رایج از قبیل قلم مشکی، سیلوتو، ظروف سلطان آباد و زرین فام های قرن هشتم، نمونه های از ظروف این دوره هستند. علاوه بر این مطالعات تطبیقی نشان داد که سفالینه های به دست آمده، قابل مقایسه با نمونه های خارج از این منطقه، از جمله: نیشابور، سلطان آباد، سلطانیه و تخت سلیمان و محوطه هایی از قبیل: هگمتانه، ارزانفود و سامن در داخل حوزه ی استان همدان می باشند.